پانسمان کردن دندان ها روندی موقتی است با این حال دندانپزشک براساس شرایط های خاص از پانسمان برای کاهش درد های شدید استفاده می کند؛ برای مثال در جراحی دندان، جلوگیری از تحریک پذیری، محفوظ کردن پالپ های دندان از پانسمان موقتی دندان بهره می گیرد.
اگر سابقه مراجعه به دندانپزشکی برای پر کردن دندانها یا معالجه ریشهها را داشته باشید پس احتمالاً میدانید پانسمان موقت دندان چیست؟ گاهی اوقات درمان دندانهای شما باید در چند مرحله انجام شود. در طول مدتی که فرایند ترمیم هنوز کامل نشده است، دندان شما پانسمان میشود. اما این پانسمان موقت دندان دقیقاً چیست؟ در این مقاله به برخی نکات درباره علت استفاده از پانسمان دندان و راههای مراقبت از آن میپردازیم.
پانسمان موقت دندان چیست؟
پانسمان موقت دندان یک لایه محافظتی برای مراقبت از دندان های نیمه ترمیم شده است که به سادگی از دندان جدا میشود و نبود آن منجر به ورود باکتری ها به دندان خواهد شد. بهتر است به هر نحوی که میتوانید از آن مراقبت کنید و در صورتی که پانسمان از بین رفت به دندانپزشک مراجعه کنید تا از وقوع خطرات احتمالی پیش گیری شود.
گاهی اوقات درمان دندانهای شما باید در چند مرحله انجام شود. در طول مدتی که فرایند ترمیم هنوز کامل نشده است، دندان شما پانسمان میشود. پانسمان موقت دندان اگرچه بسیار ساده به نظر میرسد، اما نقش نسبتاً مهمی را در سلامت دندانها و لثه شما ایفا میکند.
مواد سازنده ی پانسمان های موقت چیست؟
به طور کلی ماده هایی که برای پانسمان های موقت مورد استفاده قرار می گیرند، اکساید اوژنول و خمیرکاویزول هستند.
1) زینک اکساید اوژنول
ماده ی اوژنول، خاصیت ضد باکتریایی دارد. در مواقعی که دندان ها پوسیده می شوند، دندانپزشک برای جلوگیری از کشیدن دندان و عصبی کشی، پالپ دندان را خارج می کند و درمقابل آن را با ماده ی اوژنول پر می کند، این فرایند را پالپکتومی می نامند.
2) خمیر کاویزول
خمیر پانسمان کاویزول ماده ای خمیری با مقاومت بالا است که با ترکیب بزاق دهان استحکام می یابد. خمیر مذکور برای پرکردن حفره های موقت و روند درمان پس از اندودانتیک مورد استفاده قرار می گیرد. خمیر های پانسمانی انواع متفاوتی دارند برای مثال می توان از خمیر لایت کیور و سلف کیور نام برد.
شرکت سازنده خمیر کاویزول، ntDiade می باشد. همانطور که بیان کردیم در دندانپزشکی از این قبیل پانسمان ها در فاصله های جلسات آماده سازی دندان بهره می گیرند.
یکی از علت هایی که خمیردندان کاویزول را از بقیه روش های پانسمان متمایز می سازد، مواد تشکیل دهنده ی آن می باشد. در واقع برای تولید این خمیر از فلوراید به جای اوژنول استفاده شده است. در دندانپزشکی از این قبیل خمیرها برای پر کردن موقت حفره های دندانی نوع I و II بهره می گیرند. علاوه بر این، ماده ی خمیر پر کننده، براساس زینک اکساید، رزین و کلسیم سولفات فرموله شده است.
نحوه کاربرد خمیر کاوزول
در ابتدا بر روی اسلب مقداری خمیر را آماده کنید سپس حفره ی دندانی را به وسیله بزاق دهان مرطوب نمایید و با اسپاتول وارد حفره کنید.اکنون بر اساس چهارچوب دندان آن را فشرده کنید.
مزایا خمیر کاویزول
- پر کردن موقت کانال های ایمپلنت
- متشکل از کلسیم و اکسید روی
- دارای رطوبت فعال که بلافاصله پس از نصب شدن در عرض 20 ثانیه مستحکم شده و پس از 3 ساعت توانایی تحمل فشار جویدن را دارد.
- قابل استفاده از ترمیم های موقت به خصوص ترمیم های تزریقی
- حذف آسان بدون ایجاد اختلال و شکستگی در دیواره ی دندان
معایب خمیر کاویزول
همان طور که از نام آن مشخص است این خمیر برای پانسمان های موقتی به کار می رود و بیشتر از 3 الی 4 هفته مقاومت ندارد.
پانسمان پریودنتال دندان چیست؟
پانسمانهای پریودنتال یک مانع فیزیکی هستند که بر روی محلهای جراحی قرار میگیرند تا از بافتهای در حال بهبودی در برابر نیروهای ایجاد شده در حین جویدن محافظت کنند و در نتیجه راحتی بیمار را فراهم کنند. این پانسمانها همچنین مقداری آتل دندانهای متحرک را در طول بهبودی ایجاد میکنند. پس از جراحی پریودنتال، آنها با حفظ سازگاری نزدیک فلپهای مخاطی و گرافتهای لثه با بافتهای زیرین، به شکلدهی بافتهای تازهتشکیلشده کمک میکنند.
پانسمانهای پریودنتال با نگهداشتن لخته خون اولیه در محل، از خونریزی پس از جراحی جلوگیری میکنند. در حال حاضر، هیچ پانسمان پریودنتالی که حاوی عوامل درمانی برای کمک به بهبود باشد، ساخته نشده است.
انواع پانسمان پریودنتال:
1) پک های حاوی اکسید روی و اوژنول (Zno – اوژنول): این پک براساس واکنش اکسید روی با اوژنول عمل می کند، افزودن تسریع کننده هایی نظیر استات روی موجب می گردد پانسمان برای مدت زمان بیشتری دوام داشته باشد. این پک به صورت یک مایع و یک پودر عرضه می شود که پیش از استفاده مخلوط می گردد. این نوع از پانسمان ها ممکن است سبب بروز واکنش آلرژیک شوند. (قرمزی منطقه و سوزش)
2) پک های حاوی اکسید روی بدون اوژنول: این نوع از پانسمان ها براساس واکنش بین اکسیدهای فلزی و اسید چرب عمل می کند. این نوع پک حاوی دو تیوب است. تیوب اول حاوی اکسیدهای فلزات مختلف (عمدتا اکسید روی) و Lorothidol (یک ماده ضد قارچ ) می باشد و تیوب دوم شامل اسیدهای کربوکسیلیک غیریونیزه و ماده Chlorothymol (عوامل ضد باکتری) است. مقدار مساوی از هر دو تیوب بلافاصله قبل از اسنفاده با هم مخلوط می شود. زمان سفت شدن خمیر به دلیل اضافه کردن یک ماده کند کننده، کمی طولانی تر است.
3) پک های فاقد اکسید روی و اوژنول: سایر پک های غیر اوژنول مانند dressing curing Light به عنوان مثال Barricaid ، برای پانسمان منطقه دندان قدامی مفید است و به ویژه پس از عمل جراحی Mucogingivall به دلیل ظاهر مطلوب آن مناسب است و می توان از آن بدون جا به جایی بافت های نرم استفاده کرد. این نوع پانسمان برای شرایطی که فلپ اپیکالی باید حفظ شود (با توجه به حالت نرم آن قبل از درمان) مناسسب نیست.
4) جایگزین پانسمان پریودنتال: سیانواکریلات ها از این نوع پانسمان که به صورت مایع است به طور مستقیم بر روی زخم استفاده می شود.
5) مواد بهساز بافت (ژل متاکریلات)
نحوه استفاده از پانسمان موقت دندان چگونه است ؟
هنگام درمان های دندانپزشکی مانند عصب کشی، ترمیم دندان، درمان اندو و غیره ممکن است حفره ای روی دندان بیمار ایجاد شود که پس از اتمام درمان و جهت محافظت از منطقه پالپ، عاج و مینای دندان و یا کانال اندو، دندانپزشک حفره ایجاد شده را توسط ماده ای خمیری شکل به نام خمیر پانسمان دندان پر می نماید. سوالی که در اینجا برای شما ایجاد می شود این است که نحوه استفاده از خمیر پانسمان موقت دندان به چه صورت است که ما در ادامه آن را توضیح خواهیم داد:
1) در مرحله اول مقدار مناسبی از خمیر پانسمان موقت با استفاده از وسایل مناسب داخل حفره دندان قرار داده می شود.
2) پس از قرار دادن خمیر پانسمان دندان درون حفره دندان، بیمار باید دندان ها را به حالت جویدن روی هم قرار دهد تا دندانپزشک از درست قرار گرفتن مواد روی دندان مطمئن شده و بیمار هنگام جویدن غذا اذیت نگردد.
3) قسمت های اضافی خمیر پانسمان توسط دندانپزشک و به وسیله یک پنبه خیس تمیز می شود.
یک نکته مهم این است که تا یک ساعت پس از گذاشتن مواد خمیری داخل حفره دندان، بیمار باید از ایجاد فشار و سایش دندان های پر شده جلوگیری نماید. (عدم مصرف غذا و جویدن توسط دندان پانسمان شده) زیرا پانسمان موقت بسیار نرم است و ممکن است تخلیه شود.
مزایا و معایب استفاده از پانسمان دندان
همانطور که از اسم آن می توان حدس زد، پانسمان های موقت دندان هیچگاه برای مدت طولانی مورد استفاده قرار نمی گیرند. به عبارت دقیق تر، در اکثر موارد از این پانسمان ها کم و بیش حدود یک ماه استفاده می شود. احتمال درآمدن، تحلیل رفتن و شکستگی این پانسمان ها وجود دارد. احتمالاً خیلی زود می خواهید جای پانسمان موقت خود را با پرکردگی دائمی عوض کنید. اگر نتوانید به موقع پانسمان موقت دندان را جایگزین کنید، امکان دارد دندان دچار عفونت دندان شده یا با مشکلات دیگری مواجه شوید. بسیاری از درمان های اورژانسی دندانپزشکی بدون پانسمان موقت انجام شدنی نیستند. ولی این مورد نیز دارای مزایا و معایبی است:
مزایای پانسمان موقت دندان
چنین پانسمان هایی در مواقع دندان درد و برای تسکین درد بسیار مناسب هستند. پانسمان های موقت دندان معمولاً حاوی اوژنول هستند. این ماده مسکن و ضدعفونی کننده بوده و در داروهای رایج و در دسترسی مانند روغن میخک وجود دارد.
معایب پانسمان موقت دندان
متأسفانه، همانطور که از اسم آن ها برمی آید، این پانسمان ها موقت بوده و طول عمر زیادی ندارند. بسیار محتمل است که در یک ماه این پانسمان ها از جای خود درآمده یا دچار شکستگی و فرسودگی شوند. اگر برای شما از پانسمان موقت استفاده شده، سریعاً برای جایگزینی آن با ترمیم دائم اقدام کنید.
علت درد پس از پانسمان
1) گاهی پانسمان دندان درمورد دندانهایی صورت میگیرد که دچار پوسیدگی عمیق بوده اند ولی بیمار درد و ناراحتی نداشته و عکس و رادیوگرافی هم بصورت صد در صد پرکردنی یا عصب کشی بودن دندان را مشخص نمی کند. در این گونه موارد برای مشخص شدن وضعیت دندان ( از نظر انجام عصب کشی یا پرکردن ) دندانپزشک اقدام به برداشتن پوسیدگی و بررسی عملی وضعیت میکند و در نهایت، دندان را پانسمان مینماید. اینگونه بیماران دراغلب اوقات پس از رسیدن به منزل و پایان بیحسی دچار دندان درد میشوند که گاه به شدت آزار دهنده است. این درد معمولاً با مصرف تعدادی مسکن و در طی 24 ساعت تسکین می یابد ولی در مواقعی که درد بیش از 24 ساعت، تداوم یابد نیازمند مراجعه مجدد به دندانپزشک و بررسی مجدد و یا در صورت امکان، انجامِ درمانِ اصلی (درمان ریشه یا عصب کشی ) است.
2) در صورتی که پانسمان برای ساکت کردن درد انجام شده باشد ، احتمال ادامه درد وجود دارد و توقع تسکین 100 درصد درد، از پانسمان بیهوده است. برای تسکین کامل درد در صورت امکان کار اصلی و استاندارد ( درمان ریشه یا عصب کشی ) را سریعتر شروع کنید در غیر اینصورت تا 24 ساعت از داروهای مسکن خوراکی ( یا تزریقی ) استفاده کنید. پس از 24 ساعت، در صورت غیر قابل تحمل بودن درد حتماً به مرکز مراجعه کنید. انجام درمان اصلی ( درمان ریشه یا عصب کشی ) در اغلب موارد سبب کاهش بسیار زیاد درد میگردد. البته گاهی حتی پس از درمان اصلی نیز درد میتواند ادامه پیدا کند.
3) در مواردی، مخصوصاً پس از درمان عصب کشی در صورتی که پانسمان دندان بلند باشد، دندان عصب کشی شده زودتراز دندانهای دیگر به فک مقابل رسیده، درد شدیدی بوجود می آید. دراین موارد حتماً بایستی جهت کوتاه کردن پانسمان مراجعه نمائید.
الف) در بسیاری از موارد، علت درد پس از پانسمان، کوبیده شدن وگیر غذا در لای دندان پانسمان شده ودندان کناریش وفشار بر روی لثه می باشد.
ب) گاهی اوقات، درد پس از پانسمان، ناشی از مواردی مثل: درد محل ورود سوزن، ایجاد آفت، سوختگی پنبه، زخم تروماتیک و … است.
مراقبت های بعد از پانسمان موقت دندان
مراقبتهای بعد از نصب پانسمان موقت دندان به حفظ سلامت و موفقیت درمانی کمک میکند. این مراقبتها عبارتند از:
- اطلاعات و دستورات دندانپزشک: پس از نصب پانسمان موقت، حتماً دستورات دندانپزشک خود را دنبال کنید. این شامل هرگونه داروهای تجویز شده، محدودیتهای غذایی، و دستورالعملهای تمیزی دهان میشود.
- استفاده از داروها: اگر دندانپزشک شما داروی ضد التهاب یا ضد دردی تجویز کرده است، به دقت دستورات مصرف آن را دنبال کنید.
- اجتناب از غذاهای سخت و داغ: در ایام اولیه پس از نصب پانسمان موقت، اجتناب از خوردن غذاهای سخت یا داغ کمک به جلوگیری از خراشیدگی یا آسیب دیدگی پانسمان موقت خواهد کرد.
- تمیزی دهان: به دقت و مرتباً دهان خود را تمیز کنید، اما با دقت از نواحی پانسمان موقت خود دوری کنید تا آن را متحرک نکنید یا آن را از موقعیت خود بیرون نیاورید.
- اطلاع از علائم غیرعادی: هرگونه درد شدید، تورم غیرمعمول، خونریزی ناشی از دهان، یا هر نوع علامت غیرعادی دیگر باید به دندانپزشک شما گزارش شود.
- تماس با دندانپزشک: اگر هرگونه مشکل یا نگرانی پس از نصب پانسمان موقت دندان دارید، حتماً با دندانپزشک خود تماس بگیرید و از وضعیت خود اطلاع دهید.
مراقبتهای صحیح پس از نصب پانسمان موقت دندان میتواند به شما کمک کند تا از عوارض مختلف جلوگیری کنید و به بهبود سریعتر و موفقیت درمانی برسید.
عوارض پانسمان دندان
استفاده از پانسمان دندان ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. در زیر عوارضی که ممکن است در
1) حساسیت و تحریک: برخی افراد ممکن است به مواد موجود در پانسمان دندان حساسیت نشان دهند و علائمی مانند: تحریک، قرمزی و تورم را تجربه کنند.
2) ایجاد عفونت: استفاده نادرست یا بلندمدت از پانسمان دندان میتواند باعث ایجاد یا تشدید عفونتهای دندانی شود. اگر پانسمان دندان را بر روی دندان زخمی، شکسته یا با عفونت استفاده کنید، ممکن است عفونت بیشتری به دندان وارد شود.
3) تاثیر بر درمان دندانی: استفاده از پانسمان دندان میتواند در تشخیص دقیق و درمان مشکلات دندانی توسط دندانپزشک مشکلزا باشد. زیرا پانسمان دندان ممکن است علائم درد را کاهش دهد و در نتیجه تشخیص دقیقتر و درمان مناسب را تاخیر بدهد.
4) مشکلات ناشی از تراکم: استفاده از پانسمان دندان بر روی دندانها میتواند باعث ایجاد فشار و تراکم ناخواسته شود که در برخی موارد ممکن است باعث ایجاد مشکلات دیگری مانند عدم قابلیت بیشتر برای باز شدن دندانها (مسئله تنگی دندانها) شود.
مهم است که قبل از استفاده از پانسمان دندان، با دندانپزشک خود مشورت کنید. او میتواند به شما راهنمایی کند و در صورت لزوم روشهای دیگری برای تسکین درد و مشکلات دندانی پیشنهاد دهد.
چگونه دندانپزشک پانسمان دندان را برمی دارد؟
برداشتن پانسمان دندان همانند ترمیم آن انجام میشود. ابتدا دندانپزشک ناحیه مورد نظر را بیحس کرده و خمیر پانسمان دندان را از دهان فرد خارج میکند. مواد این خمیر به نحوی است که به راحتی از دهان خارج شود. پس از برداشتن مواد پانسمان، حفره دندان با مواد پر کردنی جایگزین شده و فرم نهایی مواد روی دندان شکل میگیرد.
زمان برداشتن پانسمان دندان
زمان برداشتن پانسماندندان به نوع درمان دندانپزشکی که انجام شده است بستگی دارد. به طور کلی، پانسماندندان موقتی است و باید ظرف چند روز یا چند هفته برداشته شود. در برخی موارد، مانند عصب کشی دندان، پانسمان موقت تا زمان آماده شدن پرکردگی دائم دندان روی دندان باقی می ماند. در این موارد، دندانپزشک به شما اطلاع خواهد داد که چه زمانی پانسمان موقت باید برداشته شود.
اگر پانسماندندان شما زودتر از موعد افتاد، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. افتادن پانسمان دندان می تواند باعث شود که دندان شما در برابر پوسیدگی و عفونت آسیب پذیر شود.
علل پانسمان کردن دندان
پانسمان کردن دندان ها روندی موقتی است با این حال دندانپزشک بر اساس شرایط های خاص از پانسمان برای کاهش درد های شدید استفاده می کند؛ برای مثال در جراحی دندان، جلوگیری از تحریک پذیری، محفوظ کردن پالپ های دندان از پانسمان موقتی دندان بهره می گیرد.
علاوه براین زمانی که دندانی عفونت کرده است برای طی کردن روند دندانپزشکی آمادگی لازم را ندارد لذا دندانپزشک برای کاهش دردهای ناشی از خرابی در ابتدا آن را پانسمان کرده و آنتی بیوتیک هایی تجویز می کند تا عفونت دندان فرد از بین برود.
آیا می توانم دندان پانسمان شده را مسواک بزنم؟
ممانعتی برای مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و سایر اقدامات مرتبط با بهداشت دهان و دندان وجود ندارد. ولی از مسواک نرم استفاده کنید و روی سطح پانسمان را خیلی خشن مسواک نزنید و نسابید. هنگام استفاده از نخ دندان برای خارج کردن مواد غذایی، نخ دندان را به سمت بالا نکشید بلکه آن را به آرامی از کنار بیرون بیاورید.
پانسمان دندان عصب کشی شده
درمان عصب کشی بسته به تعداد کانال های دندان، نوع درمان (درمان اولیه یا درمان مجدد) و پیچیدگی درمان بین نیم تا یک ساعت و نیم طول می کشد. در صورت نبودن عفونت با پیچیدگی خاص، درمان به صورت یک جلسه ای انجام می شود. در بعضی موارد که دندان دچار عفونت حاد شده باشد، نیاز به قرار دادن مواد دارویی داخل دندان است که ضدعفونی از داخل ریشه دندان صورت گیرد.، در این حالت پر کردن ریشه دندان (اتمام RCT) در جلسه دوم صورت می گیرد.
مراحل عصب کشی و پانسمان دندان:
- ابتدا دندان پزشک با کمک بی حسی های مخصوص دندان و لثه بیمار را بی حس میکند.
- سپس در تاج دندان محفظه ای به وجود می آورد تا به قسمت عاج دندان دسترسی پیدا کند.
- با کمک ابرار های مخصوص قسمت زرد رنگ عاج را کامل تخلیه میکند.
- دیواره های داخلی دندان به خصوص قسمت عاج ، ریشه و عصب ها و نوک ریشه باید کاملا تراشیده و تمیز شود تا باکتری ها و پوسیدگی از بین برود.
- در قسمت های آخر دندانپزشک یا استفاده از مواد مخصوص پر کردن دندان ، دندان را پر میکند ، این قسمت نقش عاج را بازی میکند.
- سپس روکش مصنوعی که همان مینای دندان است گذاشته میشود ، تا به دندان فرمی طبیعی بدهد و از ورود باکتری ها جلوگیری کند.
- در آخر دندان و لثه پانسمان میشود تا التهاب لثه بخوابد و کمی درد لثه را تسکین دهد.
اگر پانسمان دندان افتاد چه کنیم؟
اگر پانسمان دندان شما افتاده است، این موارد را دنبال کنید:
- احتمال عوارض: اگر پانسمان دندان به دلیل ضربه، فشار یا دلایل دیگر افتاده است، ابتدا اطراف دهان خود را برای هرگونه خونریزی، تورم، یا علائم دیگری که ممکن است نشان از صدمه داشته باشند، بررسی کنید.
- ذخیره پانسمان: اگر پانسمان دندان شما افتاده است و همچنان سالم به نظر میرسد، میتوانید آن را در محیط خشک و تمیز نگهداری کنید. این کار میتواند به دندانپزشک شما کمک کند تا پانسمان را مورد بررسی قرار دهد و در صورت لزوم مجدداً نصب کند.
- تماس با دندانپزشک: بلافاصله پس از افتادن پانسمان دندان، باید به دندانپزشک خود اطلاع دهید. ایشان ممکن است شما را به سرعت مشاوره دهد یا وقتی مناسبی برای نصب مجدد پانسمان تعیین کند.
- جلوگیری از عوارض بیشتر: اگر پانسمان دندان به دلیل عفونت یا آسیب دیدگی افتاده است، از تأخیر کمک جلوگیری کنید و به دندانپزشک خود اطلاع دهید. ایشان ممکن است درمانهای لازم را شروع کنند تا از عوارض بیشتر جلوگیری کنند.
همچنین، توصیه میشود که در مواقع اضطراری وقتی که امکان ملاقات با دندانپزشک فوریت ندارد، به مراکز درمانی اورژانسی مراجعه کنید.
کلام آخر
افتادن پانسمان دندان یک اتفاق رایج است که نگرانی ندارد. اما برای جلوگیری از بروز مشکلات بعدی، بهتر است هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید. تا قبل از مراجعه، محل را با آب ولرم و مسواک نرم تمیز کنید و از خوردن غذاهای سفت و چسبناک خودداری کنید.
سوالات متداول
1) نحوه گذاشتن پانسمان دندان چگونه است؟
پانسمان دندان یک روش درمانی موقت است که برای محافظت از عصب دندان و ایجاد شرایط مناسب برای ترمیم دائمی دندان استفاده میشود. این روش معمولاً پس از درمانهایی مانند عصبکشی یا پر کردن عمیق دندان انجام میشود.
2) در صورت افتادن پانسمان دندان چه باید کرد؟
اگر پانسمان دندان شما بیفتد، لازم است از دستکاری دندان خودداری کنید تا آلودگی وارد دندان شما نشود و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید تا اقدامات لازم را برای شما انجام دهد.
3) آیا پانسمان دندان در خانه امکان پذیر است؟
خیر، انجام پانسمان دندان در خانه نه تنها فایده ای ندارد، بلکه می تواند باعث ورود باکتری های بیشتر به دندان شما شود.
4) چند ساعت بعد از پانسمان موقت دندان می توان غذا خورد؟
بهتر است تا 3 ساعت بعد از پانسمان، خوردن غذاهای سفت را با قسمتی که پانسمان انجام شده است، به تعویق اندازید.
کلینیک دندانپزشکی مهر با بهترین متخصصین و با استفاده از مواد اولیه باکیفیت بهترین خدمات را برای شما مراجعه کننده عزیز ارائه می دهند و برای مشاوره می توانید با شماره های ثابت 02144389026 و 02144389025 تماس بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید